Kampinoski Park Narodowy został utworzony na mocy uchwały Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959 r. Pierwotnie zajmował prawie 40 700 ha. Wielkimi orędownikami ustanowienia parku narodowego byli Roman i Jadwiga Kobendzowie, którzy na terenie Puszczy Kampinoskiej w latach 30. prowadzili szerokie badania florystyczno-fitosocjologiczne (R.Kobendza) i geomorfologiczno-geologiczne (J.Kobendzina).
Pierwsze starania o ochronę Puszczy Kampinoskiej były podejmowane już w początkach XX w. W latach trzydziestych powstają pierwsze rezerwaty (Granica, Sieraków, Zamczysko), które obecnie są obszarami ochrony ścisłej i mają znacznie większą powierzchnię.

Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim, tuż przy północno zachodnich rogatkach Warszawy. Obejmuje rozległe tereny Puszczy Kampinoskiej w pradolinie Wisły, w zachodniej części Kotliny Warszawskiej. Jest jednym z dwu parków narodowych w świecie położonych w bezpośrednim sąsiedztwie stolicy państwa.

Aktualna powierzchnia parku wynosi 38 548 ha, w tym 72 ha zajmuje Ośrodek Hodowli Żubrów im. prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Smardzewicach k. Tomaszowa Mazowieckiego w województwie łódzkim. Pod ochroną ścisłą znajduje się 4636 ha (22 wydzielone obszary). Ustanowiona w 1977 r. strefa ochronna wokół parku, zwana otuliną, ma powierzchnię 37 756 ha. Ponad 73% powierzchni parku zajmują lasy. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, a dominującym siedliskiem bór świeży. W niezwykle urozmaiconym krajobrazie dominują wydmy i bagna. To one nadają mu piętno i decydują o jego uroku.

W 2000 r. park wraz ze strefą ochronną został uznany przez UNESCO za Światowy Rezerwat Biosfery, a w 2004 r. wszedł w skład sieci NATURA 2000.

Centralne położenie Puszczy Kampinoskiej i procesy geomorfologiczne miały największy wpływ na ukształtowanie powierzchni i wykształcenie się bardzo zróżnicowanych zbiorowisk roślinnych.

Spośród stwierdzonych dotychczas na terenie parku ok. 1400 gatunków roślin naczyniowych 90 podlega ochronie całkowitej, 20 ochronie częściowej, a 100 uznano za rzadkie i zagrożone. Wśród mszaków występuje ok. 120 gatunków. Ochronie ścisłej podlegają sierpowiec błyszczący i osiem gatunków torfowców. Dość dobrze zbadana jest flora porostów. Na ok. 150 gatunków ponad 40 objętych jest ochrona gatunkową. Słabo zbadaną grupą organizmów są grzyby i śluzowce. Na szacowaną liczbę kilkuset gatunków grzybów stwierdzono występowanie sześciu gatunków objętych ochroną ścisłą. Badania śluzowców prowadzone jeszcze przed II wojna światową wykazały obecność zaledwie 10 gatunków spośród ponad 200 wykazywanych w Polsce.

Fauna Kampinoskiego Parku Narodowego nie jest w pełni poznana. Ocenia się, że na terenie parku i jego otuliny występuje ponad 16 tys. gatunków zwierząt, czyli połowa krajowej fauny. Dotychczas udokumentowano bytowanie zaledwie 3 tys. gatunków, z których 187 podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Najsłabiej poznana jest fauna bezkręgowców. O jej potencjalnym bogactwie świadczy fakt, że wśród stwierdzonych gatunków występują: 22 gatunki zagrożone, 28 gatunków objętych ochroną prawną, 13 gatunków nowych dla nauki i 16 gatunków nowych dla Polski oraz wiele nowych dla Mazowsza.